หลักสูตรสูญ

หลักสูตรสูญ

เป็นชื่อประเภทของหลักสูตรที่ไม่แพร่หลายและไม่เป็นที่รู้จักกันมากนัก โดยไอส์เนอร์ เขาได้อธิบายถึงความเชื่อของเขาในเรื่องนี้ว่า เป็นหลักสูตรที่ไม่ได้มีปรากฏอยู่ให้เห็นในแผนการเรียนรู้ และเป็นสิ่งที่ในโรงเรียนไม่ได้สอน

ประเด็นที่ควรพิจารณา : ในการกำหนดหลักสูตรสูญขึ้นมานั้นมีสิ่งที่ต้องนำมาพิจารณา   อยู่ 2 ประเด็นคือ

1. กระบวนการทางปัญญา ที่โรงเรียนเน้นและละเลย เป็นกระบวนการทั้งหลายที่เกี่ยวข้องกับการรู้ โดยเริ่มจากการรับรูสิ่งต่างๆ ไปจนคิดหาเหตุผลทุกรูปแบบ

2. เนื้อหาสาระที่มีอยู่และที่ขาดหายไปจากหลักสูตร

การนำความคิดของหลักสูตรสูญไปใช้ในการพัฒนาหลักสูตร : เมื่อ จะพิจารณาว่ามีกระบวนการใด หรือเนื้อหาใดขาดไปจากหลักสูตร ก็จะต้องมีการกำหนดกรอบที่เป็นกลางๆเอาไว้อ้างอิง ถ้าหากหลักสูตรไม่ได้ครอบคลุมถึงสิ่งที่เป็นเนื้อหากลางๆที่มีความสำคัญและ จำเป็นต่อการเรียนรู้ของผู้เรียนหลักสูตรเหล่านั้นก็จะด้อยคุณค่าทันที จากตัวอย่างการพิจารณา นำวิชาตรรกวิทยามาบรรจุในหลักสูตรอนุบาลนั้น ต้องถือว่าต้องถือว่าหลักสูตรสากลของอนุบาลศึกษา จะต้องไม่มีการเรียนวิชาตรรกวิทยา

สรุป

ความคิดเกี่ยวกับ “ประเภทของหลักสูตร” ที่กล่าวมานี้ จะมีประโยชน์ต่อการประเมินผล และการวิเคราะห์หลักสูตร เป็นการช่วยให้นักพัฒนาหลักสูตรได้หันมาพิจารณาหลักสูตรให้ครบอีกครั้งว่า จุดหมายและเนื้อหาของหลักสูตรที่กำหนดไว้แล้วนั้นเหมาะสมแล้วหรือยัง มีเนื้อหาในกระบวนการคิด และความรู้สึกประเภทใดที่เป็นประโยชน์ และสำคัญควรที่ผู้เรียนรู้ แต่ไม่มีในหลักสูตรก็จะได้ประชุมหารือกันระหว่าง นักพัฒนาหลักสูตร และผู้รับผิดชอบ เพื่อจะได้ปรับปรุงแก้ไขต่อไป

รูปแบบการพัฒนาหลักสูตร

- หลักสูตรต้องมีความเป็นพลวัต ปรับเปลี่ยนไปตามความต้องการและการเปลี่ยนแปลงของสังคม

- เป็นกิจกรรมต่อเนื่อง

- การจัดการศึกษาต้องสนองความต้องการของสังคม และการเปลี่ยนแปลงหลักสูตรเป็นเรื่องที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

ผลการเรียนรู้

- มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความหมายของหลักสูตร

- มีความรู้ความเข้า ความเข้าใจ หลักการ รูปแบบการพัฒนาหลักสูตร

-   รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรมักพัฒนามาจากแนวคิดของนักการศึกษาชาวต่างประเทศ กระบวนการและขั้นตอนมีการวิเคราะห์ข้อมูล มักประกอบด้วยปรัชญาการศึกษา ผู้เรียน สังคม สภาพแวดล้อมและเทคโนโลยีอื่นๆ

-   มีการนำหลักสูตรไปทดลองใช้เพื่อนำมาแก้ไขให้สมบูรณ์

-   กระบวนการพัฒนาหลักสูตรมีความต่อเนื่องอย่างเป็นวัฏจักร

ความหมายของการพัฒนาหลักสูตร

-   เชเลอร์ และอเล็กซานเดอร์ ให้คำจัดกัดความหมายของการพัฒนาหลักสูตรว่า หมายถึงการจัดทำหลักสูตรเดิมที่มีอยู่แล้วให้ดีขึ้น หรือเป็นการจัดทำหลักสูตรใหม่โดยไม่มีหลักสูตรเดิมอยู่ก่อน การพัฒนาหลักสูตรอาจหมายถึงการสร้างเอกสารใหม่สำหรับนักเรียนด้วย

-   สงัด อุทรานันท์ กล่าวว่าการพัฒนาหลักสูตรที่มีความหมายอยู่ 2 ลักษณะ คือ การทำหลักสูตรที่มีอยู่แล้วให้ดีขึ้นหรือสมบูรณ์มากขึ้นและ การสร้างหลักสูตรขึ้นมาใหม่โดยไม่มีหลักสูตรเดิมเป็นพื้นฐาน

บางครั้งเราจะพบว่าการพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการหรือขั้นตอนของการตัดสินใจเลือกทางการเรียนการสอนที่เหมาะสม เป็นที่รวบรวมของทางเลือกที่เหมาะสมต่างๆเข้าด้วยกัน จนเป็นระบบที่สามารถปฏิบัติได้ โดยต้องคำนึงถึงภูมิหลักขององค์ประกอบต่างๆอย่างละเอียดรอบคอบก่อนตัดสินใจ และเมื่อเลือกแล้วก็ต้องคำนึงถึงผลลัพธ์ซึ่งอาจเกิดผลกระทบต่อสิ่งอื่นๆเป็นวัฏจักร

หลักการพัฒนาหลักสูตร

-  การพัฒนาหลักสูตรจำเป็นต้องมีผู้นำที่เชี่ยวชาญและมีความสามารถในการพัฒนาหลักสูตรเป็นอย่างดี

- จำเป็นต้องได้รับความร่วมมือและการประสานงานอย่างดีจากบุคคลที่เกี่ยวข้องกับทุกฝ่ายทุกระดับ

- ต้องมีระเบียบแบบแผนต่อเนื่องกัน คำนึงถึงจุดเริ่มต้นในการเปลี่ยนแปลง ว่าจะเป็นส่วนย่อยหรือทั้งระบบ โดยผู้ที่เกี่ยวข้องจะต้องร่วมมือกันพิจารณาอย่างรอบคอบและดำเนินการอย่างมีระบบแบบแผน

- ต้องรวมถึงผลงานที่ได้สร้างขึ้นมาใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ

- ต้องมีการฝึกอบรมครูให้มีความเข้าใจ

- คำนึงถึงผลประโยชน์ทางด้านการพัฒนาจิตใจ และทัศนคติของผู้เรียน

ผลที่ได้จากการพัฒนาหลักสูตร

- พัฒนาการศึกษาของชาติให้บรรลุวัตถุประสงค์ตามที่วางไว้

- พัฒนาระบบการศึกษาให้มีความเจริญก้าวหน้าทันต่อโลกยุคโลกาภิวัตน์

- ครูผู้สอนมีความรู้ความเข้าใจและความสามารถในการสอนแก่ผู้เรียน

กระบวนการในการพัฒนาหลักสูตร

-กำหนดจุดมุ่งหมายชัดเจนว่าต้องการให้ผู้เรียนมีคุณสมบัติอย่างไร แล้วใช้เป็นแนวทางในการกำหนดเนื้อหาวิชาและประสบการณ์ในการเรียนรู้

-วางแผนกำหนดการของหลักสูตร และเลือกเนื้อหาวิชา กำหนดโครงสร้าง เช่น ใช้เวลาศึกษาเท่าไหร่ เรียนทั้งหมดกี่หน่วย เป็นต้น

-ทดลองให้หลักสูตรหรือกระบวนการเรียนการสอนหรือวิธีการเพื่อให้การเรียนการสอนเป็นไปตามจุดมุ่งหมายอย่างมีประสิทธิภาพ

-การประเมินผลหลักสูตร เป็นการประเมินคุณค่าของหลักสูตรว่ามีคุณภาพเป็นอย่างไร เป็นกระบวนการในการพิจารณาถึงความมุ่งหมาย เนื้อหาและประสบการณ์มีความมุ่งหมายหรือไม่ การเรียนการสอนมีปัญหาและอุปสรรคอะไรบ้าง

รูปแบบในการพัฒนาหลักสูตร

รูปแบบจากต่างประเทศ

-รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของไทเลอร์

-รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของทาบา

-รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของเซเลอร์ อเล็กซานเดอร์ และเลวิส

-รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของโอลิวา

-รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของมัลคอร์ม สกิลเบ็ก

รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของไทย

                รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของกรมวิชาการ

-พัฒนาโดยการปรับกิจกรรมการเรียนการสอน

-พัฒนาโดยการปรับรายละเอียดของเนื้อหา

-พัฒนาโดยการพัฒนาสื่อการเรียนการสอน

-พัฒนาโดยการจัดทำวิชา/รายวิชาเพิ่มเติมขึ้นใหม่

รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของกรมการศึกษานอกโรงเรียน

-การวิเคราะห์หลักสูตรแกนกลางที่สัมพันธ์กับสภาพปัญหาของชุมชน

-การจัดหมวดหมู่สภาพปัญหาและความต้องการที่ส่งผลต่อผู้เรียน

-การเขียนแผนการสอน

-การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน

-การประเมินผล

แนวคิดเกี่ยวกับรูปแบบกระบวนการสร้างหรือพัฒนาหลักสูตรของไทยนั้นยังมีน้อยมาก ส่วนมากจะเป็นรูปแบบตามแนวคิดของชาวต่างประเทศ ซึ่งนักการศึกษาหลายท่านได้เสนอรูปแบบไว้ ดังนี้

รูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของไทเลอร์

หลักสูตรและเหตุผลพื้นฐาน 4 ประการ คือ

 -มีความมุ่งหมายทางการศึกษาอะไรบ้างที่โรงเรียนควรแสวงหา

 -มีประสบการณ์ทางการศึกษาอะไรบ้างที่โรงเรียนจะจัดขึ้นเพื่อช่วยให้บรรลุจุดประสงค์ที่กำหนดไว้

 -จะจัดประสบการณ์ในการเรียนอย่างไร จึงจะตัดสินได้ว่าบรรลุถึงจุดประสงค์ที่กำหนดไว้

 -จะประเมินผลของการเรียนอย่างไร จึงจะตัดสินได้ว่าบรรลุถึงจุดประสงค์ที่กำหนดไว้

สรุป

การพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการสำคัญในการพัฒนาการศึกษาของชาติ เพราะฉะนั้นการพัฒนาหลักสูตรจึงเป็นภารกิจสำคัญที่ผู้มีหน้าที่รับผิดชอบและ ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องจะต้องเล็งเห็นความสำคัญและทำหน้าที่ในจุดนี้อย่าง เต็มความสามารถ เพื่อให้ได้หลักสูตรที่มีประสิทธิภาพ สามารถใช้เป็นเครื่องมือที่ดีในการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาประเทศ ตามจุดมุ่งหมายในการพัฒนาหลักสูตรนั้นจะต้องมีการวางแผนเพื่อการพัฒนานับแต่ การศึกษาและการวิเคราะห์พื้นฐาน การศึกษาหลักเกณฑ์และขั้นตอนการเลือกรูปแบบที่เหมาะสม กระบวนการพัฒนาหลักสูตรเป็นกระบวนการที่ต่อเนื่องและเกี่ยวข้องกับหลาย ฝ่ายอย่างกว้างขวาง ที่สามารถพัฒนาได้ทั้งกระบวนการ นับแต่การกำหนดจุดมุ่งหมาย การจัดเนื้อหาสาระของหลักสูตรการนำไปใช้ การประเมินผลไม่ว่าจะเป็นการพัฒนาหลักสูตรรายวิชา หรือพัฒนาในส่วนของการนำหลักสูตรไปใช้ หรือการจัดการเรียนการสอนก็ตาม จุดประสงค์สำคัญก็คือการให้ได้มาซึ่งหลักสูตรที่มีประสิทธิภาพ สามารถนำมาจัดการเรียนการสอนได้สอดคล้องกับความต้องการของผู้เรียน สังคม และประเทศชาติ สามารถพัฒนาผู้เรียนให้มีความเจริญทั้งด้านความรู้ ความคิด สติปัญญา และสามารถรับผิดชอบต่อตนเองและสังคมได้